Những kinh nghiệm quý báu của người Hà Giang sẽ giúp nông dân lựa chọn được giống bò tốt. Ảnh: Đ.D
Theo những gì mà các bậc cao niên ở Mèo Vống dạy lại cho con cháu thì con bò giống được xem là đủ tiêu chuẩn, hình thức phải không mắc những khuyết điểm như: Không có lang o (lông đen đốm trắng), không bị lõ đuôi (lông đuôi màu đen mà chót đuôi lại trắng) và người ta kỵ nhất là con bò có chiếc lưỡi màu đỏ cả mặt trên và mặt dưới nhưng lại ưng nhất là những con có màu lông trắng ngả sang đỏ. Bên cạnh màu lông thì vị trí các xoáy trên mình con giống cũng đóng vai trò rất quan trọng. Từ thực tiễn được đúc rút, bà con bảo rằng, con bò nào có xoáy đóng cao trên u thì đó là con giống lý tưởng còn nếu xoáy mà đóng thấp ngược về phía lưng lại là một dự báo không lành về sự đoản mệnh của chính con giống ấy.
Bên cạnh hai vị trí xoáy cần đặc biệt lưu tâm ấy thì kiến thức dân gian ở đây cũng lưu ý rằng, những con bò giống có xoáy đóng ngay giữa lưng hay bên cạnh sườn là con có đường ruột không khỏe, thường bị tiêu chảy. Còn con giống có yếm dài, tai quắp, dậu dài, mo đỏ (dậu là cơ quan sinh dục của bò đực, mo là của bò cái) là những con bò đáng chọn nuôi và hứa hẹn sẽ sinh đẻ những con bê tốt.
Ông Vàng Chau (80 tuổi), người nổi tiếng là có thâm niên chọn giống bò ở Mèo Vống chia sẻ: “Những ai chưa biết cách đoán tuổi bò thì khi mua thường gặp phải trường hợp con giống (bò cái) nhìn vẫn còn tốt giống nhưng không còn khả năng sinh sản, bởi một con bò giống chỉ có thể sinh sản tốt khoảng trên 10 lứa con. Sau đó có đẻ nữa thì bê cũng không khỏe mạnh. Với những người kinh nghiệm thì chỉ cần nhìn hàm răng là biết ngay con bò này đã sinh được mấy lứa. Chẳng hạn, bò đã có một lứa con sẽ bị mất đi 2 chiếc răng cửa, sinh sản lần thứ 2 thêm một chiếc nữa sẽ bị rụng. Cứ thế mà tính lên thì sẽ biết con bò này còn mấy đứa con, đồng nghĩa với việc nếu mua về nó còn ở với mình được thêm mấy mùa nương nữa...”.
a